Een dag op pad in de Haarlemmerhout, een Beeldenpark

De hieronder beschreven wandelroute start en eindigt bij de Grote Houtbrug, aan het einde van de Grote Houtstraat. De lengte is ongeveer 4 kilometer.

Horeca: zie het kaartje.

U kunt op uw smartphone de route hier onder volgen. Maar er is ook een printversie van de wandelroute die u kunt downloaden. De gedrukte versie kunt u ophalen bij de VVV op de Grote Markt.

klik op te vergroten

Grote Houtbrug

De wandeling gaat van start op de Grote Houtbrug. Links en rechts zijn hier granieten beelden van twee 16de-eeuwse Vlaamse vluchtelingen te zien, gemaakt door Hendrik van den Eynde. Als je vanuit het centrum komt staat het beeld van de beroemde schilder Frans Hals rechts, links staat bouwmeester Lieven de Key die onder andere de Vleeshallen en de voorgevel van het stadhuis op de Haarlemse Grote Markt heeft ontworpen. De beelden lijken tussen hoge futuristische gebouwen te staan, wat een beetje doet denken aan de bekende filmposter van Metropolis die net als deze beelden ook in de jaren 20 van de 20ste eeuw is gemaakt. Aan de achterkant van de beelden zijn reliëfs te zien met natuurvoorstellingen die aan de oudheid doen denken.

Houtplein met Bodybuilding

De toren van groene telefooncellen is een kunstwerk van de broers Jan en Paul Schietekat, toevallig ook twee Vlamingen. Een van de leuke dingen van kunst is dat je je eigen associaties kunt maken. Staat de formule E=CM2 aan de bovenkant voor Energie = Communicatie x Mensen in het kwadraat? Het is hoe dan ook zowel een nog steeds actuele voorstelling van de kracht van communicatiemiddelen als een monument uit een andere tijd.

Aan de overzijde van de straat zie je onder de monumentale boom het beeld Hirondelle van Jackie Sleper. Het is een delicaat beeld vol symboliek: kwetsbaarheid en bescherming. De zwaluw, waarvan de buik is opengereten, ligt op een jonge hand. Uit de buik komt bloedkoraal als teken van leven. Het wordt door een grote hand beschermd of verpletterd. Dat mag de kijker zelf bepalen. Jackie Sleper: "ik heb mij korte periode gevoeld als deze zwaluw. Alsof ik werd platgedrukt." Het bloedkoraal staat symbool voor bescherming; in de romeinse tijd en ook later nog geloofde men dat het koraal beschermde tegen ziektes.

Het kunstwerk staat voor de oude plataan van meer dan 180 jaar. Midden in de stad tussen het verkeer weet hij zich nog goed te handhaven. We moeten zuinig op hem zijn.

Dreef

In het verlengde van het Houtplein is de Dreef. Het eerste beeld dat je daar ziet is Girozoom inc. van Willem Harbers. De wirwar van buizen verbeeldt industriële installaties maar ook de bomen die er boven groeien. De onderste buizen kunnen onderdeel zijn van een installatie om grondstoffen uit de aarde te pompen; hieruit groeien organisch gevormde buizen als takken van een technische boom. Het werk roept vragen op over verbruik van grondstoffen.

Aan de linkerkant van het pad staat het bronzen beeld Man voor het vuurpeloton van Mari Andriessen. Dit is een monument ter nagedachtenis aan de executie van meedere willekeurig gekozen burgers die hier heeft plaatsgevonden in 1945. De man straalt gelatenheid en rotsvaste overtuiging uit.

Als volgende zie je het werk Out Loud van André Pielage. De stalen zuil is versierd met glinsterende festoenen van op straat gevonden lachgaspatronen. Klassieke versieringen van tegenwoordig. Het kenmerkende is een combinatie van minimalisme en barok. André laat zien dat je onverwacht afval een nieuw leven kunt geven.

Een stukje verder is Successor van Atelier Joep van Lieshout te zien. Spijt, teleurstelling, schaamte. Het is allemaal af te lezen aan dat voorover gebogen hoofd, die naar binnen gekeerde schouders en die lappenpop als laatste houvast. Hoewel Successor een minimalistisch uitgevoerd beeld is heeft het een enorme zeggingskracht. Het is een archetype dat universeel herkenbaar is en waar iedereen zich mee kan vereenzelvigen.

De Dreef en de Fonteinlaan waren samen tot 1940 een wandellaan omzoomd met bomen. Dat karakter is nog te herkennen in de Dreef tussen Houtplein en Provinciehuis. In de tijd van Hildebrand waren er veel café's en logementen met terrassen tussen Dreefzicht en de huidige Paviljoenslaan. De Haarlemse burgerij kwam hier op zondag verpozen. Amsterdammers kwamen graag met de trekschuit naarHaarlem om te wandelen in de Hout.

Richting Frederikspark

We maken nu een kleine omweg en gaan bij de speelplaats links waar we op een sokkel Monument voor de Bezorger van Hans van Bentem zien staan: Het beeld is een hedendaagse variant op het ruiterstandbeeld, vaak opgericht ter ere van Koning, Keizer of Admiraal, ditmaal een Monument voor de hardwerkende bezorger, een relatief nieuw beroep dat overal is opgedoken en ons straatbeeld mede is gaan bepalen. Sinds de pandemie weten we dat het een essentiële beroep is. Oftewel, dit zijn toch hedendaagse helden?! Het werk is opgebouwd uit fel gelakte staalplaat en glas: het rode rijdier met verwijzing naar de sculpturen van Calder, de blauwe body, een neo-constructivistische sculptuur, de geblazen glazen onderdelen verwijzen naar cartoons en op de rug: een écht GOUDEN kubus het felbegeerde consumptie artikel.

Als je nu doorloopt, zie je het hek van de tuin van het Provinciehuis. Tussen het groen voor het hek staat een ander bronzen beeld van Mari Andriesen: Kleine Johannes. Het is een scène uit een sprookje, jonge mensen op ontdekkingstocht.

Paviljoen Welgelegen, het Provinciehuis

Tijdens kantooruren is het hek niet op slot en kan je zo de tuin in, als het hek niet open gaat is in ieder geval te zien hoe de nieuwbouw van het Provinciehuis is geïntegreerd in het oude gebouw. Het monumentale pand werd eind 18e eeuw gebouwd door de bankier Henry Hope. Het is een mooi voorbeeld van neoclassicisme. Hope bracht hier zijn grote kunstverzameling onder. Hope vluchtte met zijn kunstverzameling in 1794 voor de oprukkende Franse troepen naar Engeland. In de Franse periode werd de broer van Napoleon Bonaparte, Lodewijk, benoemd tot koning van Holland en ging wonen in het paviljoen. Sinds 1930 is de provincie gehuisvest in het gebouw.

In de tuin staan o.a. Samenwerking van Frank Rosen, het Dakotamonument van Theo Mulder en De Morgenrit van Eric Claus.

Verder zie je drie bronzen replica's van klassieke beelden van Francesco Righetti staan: Bachus, de god van de wijn met zijn vriend Amphelos, Mercurius, in de Romeinse mythologie de god van de handel en reizigers en Euterpe, de muze van het fluitspel en de poëzie; ze heeft een fluit in haar hand.

Het monumentale pand werd eind 18e eeuw gebouwd door de bankier Henry Hope. Het is een mooi voorbeeld van neoclassicisme. Hope bracht hier zijn grote kunstverzameling onder. Hope vluchtte met zijn kunstverzameling in 1794 voor de oprukkende Franse troepen naar Engeland. In de Franse tijd werd Lodewijk Napoleon, de broer van Napoleon Bonaparte, benoemd tot koning van Holland; hij verbleef af en toe in het paviljoen. Sinds 1930 is het provinciebestuur gehuisvest in het gebouw. Op werkdagen kun je de groene deuren door naar binnen. Je kunt de benedenetage bekijken en meestal is er een expositie te zien die het waard binnen te kijken.

Weer terug op de Dreef

Als we weer terug op de Dreef zijn (door de poort van het Provinciehuis of terug langs de speeltuin), is het volgende werk van Sjoerd Buisman, Stapeling. Boomstamblokken van staal staan zo op elkaar dat ze nog in evenwicht zijn en het grote blok aan de bovenkant nog kunnen dragen. Buisman vindt inspiratie in de natuur en hij werkt veel met natuurlijk materiaal.

Nog steeds op de Dreef aan dezelfde kant van de straat is het volgende werk op de route GIANT CENTAUR GIRL van Marieke Bolhuis op. De sculptuur drukt urgentie uit. Het paard als kwetsbaar vluchtdier, symbool van de vliedende natuur, verbindend kuddedier, kameraad van de mens, pk’s. (de oudste aanduiding van industriële kracht), misbruikt in oorlogen en voor hebzuchtige doelen. Tijd voor herstel! The Pony, met humor en eigenwijsheid, stoer en voorwaarts, in de bres voor puur en natuur. And The girl? She is on her way! For all of us

Paviljoenslaan en Florapark

Als je naar links de Paviljoenslaan op gaat kun je de klassieke façade van het Provinciehuis van dichtbij te bekijken omdat die later op de route vanuit de verte nog prominent in beeld is. Voor de trappen staat de Laocoongroep, een bronzen replica van het origineel door Francesco Righetti.

Vanaf de Dreef naar rechts staat op de hoek van het Florapark Groei van Remco van der Gugten. Staal kan kennelijk in allerlei onverwachte vormen groeien. Een klein stukje verderop langs het Florapark staat een groot bronzen monument ter ere van Frans Hals, gemaakt door Henri Scholtz.

De Haarlemmerhout maakte ooit deel uit van een groot bos- en duingebied tussen Den Haag en Alkmaar. Het oorspronkelijke bos was eigendom van de graven van Holland. Het werd gebruikt voor de jacht, het kappen van brand- en bouwhout en voor het houden van varkens. In 1572/1573 werd Haarlem belegerd door de Spanjaarden die de Hout bijna helemaal kaalkapten om het schootsveld vrij te maken en om hun kampementen te versterken en te verwarmen. Na 1583 werden er opnieuw bomen geplant. Vanaf eind 18de eeuw was de Hout een geliefd wandelgebied voor Haarlemmers en voor Amsterdammers die hun stad in de zomer ontvluchtten. Ze wandelden, en dronken een biertje bij een van de vele tapperijen rond het bos en langs het Spaarne. De Haarlemmerhout is sinds 1969 rijksmonument. Het bestaat uit drie unieke delen: de Kleine Hout, de Grote Hout en Eindenhout.

Oversteken naar de Kleine Hout

Terug op de Dreef steken we nu de Paviljoenslaan over om in de Kleine Hout te komen.Op de hoek hier staat SPREADING THE LOVE van Frank Straatman. Het Silhouet is een staande leeuw, de achterpoten zijn over elkaar gevouwen. De bovenkant toont een bodybuilder, met zijn handen vormt hij een hartje; de titel verwijst naar dit gebaar. De figuur lijkt erg van zich zelf overtuigd, maar toont ook ongemak.

In Awe

Nu lopen we links langs het beeld verder de hout in. Hier ligt een figuur op de buik de wereld te bekijken, dit is In Awe van Pieter W. Postma. Het beschouwen van de wereld van een afstand kan nieuwe inzichten opleveren zoals bij de ruimtefoto's Pale Blue Dot en Earthrise.

We lopen door over het pad en stoppen in het midden van het grasveld omzoomd door oude bomen. Hier heb je een mooi zicht op de gevel van het Paviljoen. Als je de andere kant op kijkt zie je in de verte het Hildebrandmonument. Voordat we verder lopen zien we rechts bijzondere architectuur: de Muziekkoepel van Wiek Röling. Driehoekige glaspanelen vormen het dak.

De Kleine Hout is vanaf het Paviljoen gezien vooral een park. De open ruimtes, zoals het bekende Vlooienveld, en de monumentale bomen zijn de blikvangers. Het zuidelijk deel is bosachtig. Bankier Henry Hope liet de Haarlemmerhout opnieuw aanleggen door tuinarchitect Johann G. Michael. Nu nog kun je zien dat de zichtas van het paviljoen richting de Hildebrandfontein een bedrieglijke diepte suggereert. Dit effect ontstaat doordat de bomen langs de zichtlijn, gezien vanuit het huis, steeds dichter bij de as staan. In de loop van de 19de eeuw hebben ook Johan D. Zocher en zijn zoon Jan D. Zocher een grote bijdrage geleverd aan de landschapsstijl van de Haarlemmerhout. De Grote en Kleine Hout vormden tot de Tweede Wereldoorlog één geheel. De Fonteinlaan was toen een wandelpad.

Rond de Hertenkamp naar het Hildebrandmonument

Nu loopt de route een stuk langs het hek van de Hertenkamp. We gaan linksom met de klok mee rond de Hertenkamp en komen langs het theehuis. Je kunt even bijkomen van alle indrukken. In de Hertenkamp doemt de installatie Lumbertube Cum Suis van Karin Dekker op. De drie delen zijn grotendeels opgebouwd uit kleine stukken staal die geknipt, gevormd en aan elkaar gelast zijn. Ze ogen transparant en fragiel. Samen lijken ze op een complexe industriële installatie. Ze wekken de indruk iets op te pompen en te verwerken. Laat je fantasie maar eens gaan; wat zie je? De kunstenaar is gefascineerd door Industriële omgevingen zoals raffinaderijen.

We lopen verder langs de kinderboerderij en daarna de vijver die ontstaan is nadat hier in de Tweede Wereldoorlog tankgrachten zijn gegraven. We lopen net zo lang door tot aan de rechterkant in de vijver het drijvende kunstwerk te zien is: De stille performer van Linda Verkaaik. 'Tussen provinciehuis en Hildebrand, tussen verleden en toekomst, orakelt de Stille Performer zijn momentum' Het lijkt wel een geestverschijning die in de vijver rust gevonden heeft en praat met die andere performer even verderop. Het gezicht is gemaakt van een stalen frame bedekt met papier versterkt met kunststof.

We keren om en lopen naar de fontein. Deze fontein is het middelpunt van het Hildebrandmonument, ontworpen door Jan Bronner. Personages uit het boek Camera Obscura van Hildebrand (Nicolaas Beets) staan hier rond de fontein, overzien door een beeld van de schrijver zelf. Het credo van Jan Bronner was "beeldhouwkunst is architectuur, architectuur is beeldhouwkunst". In de beelden is goed te zien hoe zijn werk werd beïnvloed door de architecten van de Amsterdamse school in de bouwkunst in de jaren dertig van de 20ste eeuw. De beeldengroep heeft een lange geschiedenis. Bronner, hoogleraar aan de Rijksacademie van beeldende kunsten, kreeg de opdracht in 1914, maar hij was pas in 1947 klaar. Door geruzie over de plek duurde het nog tot 1962 voor het werd onthuld.

De Fonteinlaan oversteken naar de Grote Hout

Nu lopen we naar de drukke weg die hier Fonteinlaan heet, vlak bij het Hildebrandmonument is een oversteekplaats. Bij het oversteken kom je onder de Lindenbogen van Sjoerd Buisman door, letterlijk bogen van levende lindes. Op het pad aan de andere kant van de Fonteinlaan ga je eerst een klein stuk naar links om daarna meteen het eerste pad naar rechts af te slaan.

Als je dit pad volgt kom je bij het Costermonument. Dit is een mysterieuze monoliet die door de dichte begroeiing midden in het bos lijkt te staan. Het lijkt op een sokkel maar het stelt een stempel voor. Haarlemmers weten zeker dat Laurens Janszoon Coster de uitvinder van de boekdrukkunst is. Hij zou zijn idee hier in de Hout hebben opgedaan.

We lopen door langs het monument naar het fietspad en slaan rechtsaf. Al snel kom je dan op een kruising met aan de rechterkant de Philip Lootsbank. Hier lijkt het erop dat de natuur een overwinning op de maakbaarheid aan het behalen is, het is duidelijk te zien dat weer en wind na meer dan honderd jaar een behoorlijk stuk van de steen hebben afgesleten.

Bij de kruising met de bank ga je rechtsaf. Ga het eerste pad links en je ziet een fraaie afbeelding van de doorsnede van een oude boom. Als je dit pad volgt en het 2e pad rechts in gaat, kom je op een open plek waar het werk Ziggurat van Gusta Kullberg opdoemt. Net als de bomen in de Hout laat deze stalen kolos licht door afhankelijk van waarvandaan je het bekijkt.

Terug naar de Dreef

Als je het pad langs de open plek blijft volgen en links aanhoudt en vervolgens op de verharde weg rechts gaat, passeer je Dreefzicht en kom je terug op de Fonteinlaan. Hier is weer een oversteekplek en kunnen we terug naar de Hertenkamp. We gaan nu links in de richting van waar we begonnen zijn.

Al snel zie je dan het werk Will we survive? van Joanneke Meester. Deze robots van gerecycled verpakkingsmateriaal confronteren je op een luchtige manier met de vraag wat voor plek er is voor mensen in een gemaakte wereld. Laten we hopen dat deze robots minder te doen krijgen dan WALL-E uit de gelijknamige Pixar-film.
Dit beeld wordt in het voorjaar vervangen door een beeld van Hans van Bentem.

Even verderop staat Fingers Crossed van Frank Koolen . Dit is een werk dat geïnspireerd is op de Coronapandemie, twee figuren dicht bij elkaar, twee vingers aan dezelfde hand in een gebaar dat is bedoeld om de hoop op een goede uitkomst kracht bij te zetten. De vingers kruisen is voor kinderen een speelse manier is om zich buiten de regels te stellen. Als je je vingers hebt gekruist tijdens een spel mag je liegen of doe je eigenlijk stiekem niet mee. Een verwijzing naar het zeer menselijke dat de regels voor iedereen gelden, alleen heel af en toe, als het je goed uitkomt, niet voor jezelf. <